-
Geschreven door mr. drs. P.Th. Sick
Bij het ter perse gaan van dit blad is het eerste stof rondom het Regeerakkoord waarmee de coalitiepartners VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie in oktober 2017 hun geloofsbrieven afgaven, enigszins neergedwarreld. Het akkoord met de titel “Vertrouwen in de toekomst” schetst in 55 pagina’s de plannen waarmee het kabinet in de komende vier jaar er voor wil zorgen dat Nederland een veilige, zorgzame en hechte samenleving blijft (of wordt?). Maar ook wordt aangekondigd dat er “zekerheid en kansen in een nieuwe economie” geboden worden, dat er een ambitieus klimaatbeleid komt en dat Nederland als land herkenbaar blijft in een internationale inbedding. Het zijn grote woorden in de inleiding, die vervolgens in vier hoofdstukken worden vertaald in puntsgewijs geformuleerde beleidsplannen.
De inkt van het akkoord was nauwelijks droog of de nieuwe Minister van (toen nog) Veiligheid en Justitie, geen onbekende van dit blad, zorgde er met een van zijn eerste beslissingen voor dat zijn ministerie werd omgedoopt in “Justitie en Veiligheid”. Een kostbare operatie, waarmee het kabinet wil uitdrukken dat veiligheid alleen kan worden gewaarborgd als de rechtstaat als uitgangspunt wordt genomen. Een duidelijk en volkomen terecht standpunt.
Jammer dat de regering veel minder heldere standpunten durft in te nemen wat betreft de arbeidsmarkt en sociale zekerheid. De plannen die in hoofdstuk 2 van het Regeerakkoord (met als titel “Zekerheid en kansen in een nieuwe economie”) worden gepresenteerd, zijn nauwelijks ambitieus te noemen. Sterker: ondanks de titel wordt in dit hoofdstuk geen woord gewijd aan de ontwikkelingen in de ‘nieuwe economie’. Alleen al een nieuw fenomeen als platformarbeid leidt tot allerlei arbeidsrechtelijke vragen. De verwachting is gerechtvaardigd dat dit in de komende kabinetsperiode in elk geval niet minder wordt. Heeft een platformwerker een arbeidsovereenkomst? En kan die vraag eigenlijk wel aan de hand van het huidige arbeidsrecht worden beantwoord? Het Regeerakkoord gaat er volkomen aan voorbij.
Los van de juridische vragen die platformarbeid en andere ontwikkelingen in de ‘nieuwe economie’ met zich brengen, kan – en moet wat mij betreft – ook in meer algemene zin de vraag worden gesteld hoe wij als samenleving de factor arbeid en de daarmee samenhangende sociale zekerheid willen organiseren. Als, zoals het kabinet in de inleiding van het Regeerakkoord in nogal ronkende termen schrijft, de doelstelling is om een sterk land nog beter te maken voor iedereen en te voorkomen dat mensen achterblijven, dan vergt dit een aanzienlijk diepgaandere analyse van de knelpunten van de huidige arbeidsmarkt dan uit het akkoord blijkt. Sterker gezegd: van een dergelijke analyse blijkt niets. Integendeel: een groot deel van de voorgestelde maatregelen vormt in feite alleen een hersteloperatie van in de vorige kabinetsperiode al te haastig doorgevoerde wetgeving. Loopt u ze maar even langs: krap twee jaar na de inwerkingtreding van de Wwz kondigt het kabinet aan een cumulatiegrond in het ontslagrecht te introduceren, gecombineerd met een soort C-factor 2.0, omdat het ontslagrecht met het grondenstelsel in de praktijk toch minder flexibel bleek uit te pakken dan bedacht. Ook wordt er “meer balans” in de transitievergoeding aangebracht door “enkele scherpe randen” weg te nemen, en gaan we gewoon, net als het was, weer terug naar een periode van 36 maanden voordat een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd ontstaat. De Wet DBA, een jaar na de Wwz ingevoerd, wordt in het Regeerakkoord met zoveel woorden een mislukking genoemd. In plaats daarvan wordt een ‘opdrachtgeversverklaring’ aangekondigd die verdacht veel lijkt op de oude VAR, met dit verschil dat deze verklaring alleen wordt geïntroduceerd voor zzp’ers ‘aan de bovenkant’.
Met dit soort maatregelen wordt alleen maar aan wat losse knoppen gedraaid, veelal in de richting waarin ze tot een paar jaar geleden stonden. Op zichzelf is dat nuttig, en nodig, want inderdaad lijkt het er op dat de Wwz en de Wet DBA op sommige punten meer kwaad dan goed hebben gedaan. Maar veel nuttiger en nodiger is dat in bredere zin wordt nagedacht over de wijze waarop wij als samenleving arbeid en sociale zekerheid organiseren.
Wanneer wij willen voorkomen dat mensen achterblijven, volstaat het bijvoorbeeld niet om de stormachtige groei van het fenomeen zpp’er alleen te bestrijden door onderscheid te maken tussen ondernemers die een hoog tarief respectievelijk een laag tarief kunnen vragen, en te denken dat het probleem daarmee is opgelost. Dan moeten wij ons afvragen hoe het komt dat in Nederland, in vergelijking tot de ons omringende landen, onevenredig veel werkaanbieders en werkuitvoerders graag het etiket ‘opdracht’ op het geleverde werk willen plakken. De fiscale en financiële voordelen van dat etiket zijn – op korte termijn –voor beide partijen vast heel aantrekkelijk. Maar is het wenselijk voor de samenleving dat hele groepen ondernemers geen inkomstenbelasting betalen omdat de winst uit hun onderneming ontoereikend is? Vinden wij het als samenleving houdbaar dat honderdduizenden mensen onverzekerd aan het werk zijn? Is het gewenst dat zij niet afdragen aan de collectieve voorzieningen zoals de Ziektewet, de Werkloosheidswet en verplicht gestelde bedrijfstakpensioenregelingen, terwijl zij daarop mogelijk wel aanspraak maken wanneer alsnog wordt vastgesteld dat zij ‘gewoon’ een arbeidsovereenkomst hadden? Wordt onze samenleving er als geheel beter op wanneer ondernemingen elkaar kunnen beconcurreren op arbeidsvoorwaarden? Waarom staan wij toe dat bedrijven als Deliveroo van werkers eisen dat zij van werknemer zzp’er worden, door hen in een zelf aangeschafte Deliveroo-jas met een zelf bekostigde Deliveroo-tas op een eigen fiets maaltijden te laten bezorgen? Huh? Geeft ons arbeidsrecht niet een dwingendrechtelijke definitie van wat een arbeidsovereenkomst is? En als het mogelijk is om daar met een investering in een eigen jas en tas onderuit te komen, is dat dan wenselijk?
Ik realiseer mij terdege dat het voor deze coalitie vast niet gemakkelijk geweest zal zijn om het überhaupt met elkaar eens te worden over het kabinetsbeleid voor de komende vier jaar. En wellicht is de roep om een verder reikende visie op onze arbeidsmarkt gewoon te veel gevraagd, zeker van een kabinet dat wordt aangevoerd door een premier die in zijn H.J. Schoo-lezing uit 2013 debiteerde dat visie is als een olifant die het uitzicht belemmert. Toch vrees ik dat het zonder die visie simpelweg niet mogelijk zal zijn er voor te zorgen dat Nederland een veilige, zorgzame en hechte samenleving blijft. Een duurzame en toekomstbestendige inrichting van ons arbeidsrechtelijke stelsel, waarin voor iedereen een goede balans tussen kansen en voldoende zekerheid wordt gevonden, is daarvoor een wezenlijk vereiste. Overigens zou het ontwikkelen van die visie niet alleen een opdracht aan de politiek moeten zijn, maar aan ons allemaal. U mag deze column dan ook lezen als een oproep om in 2018 de arbeidsrechtelijke congressen, bijeenkomsten, seminars, ontbijtsessies, vaktechnische lunches en al die andere bijeenkomsten die wij met elkaar gaan organiseren, niet weer, of in elk geval niet alleen, te besteden aan de wijzigingen in de Wwz of de Wet DBA. Laten we het komende jaar met elkaar proberen zicht te krijgen op de echte knelpunten, de echte zorgen, de echte uitdagingen, en mogelijk zelfs de echte oplossingen die nodig zijn voor het behoud van een prettige en stabiele samenleving – voor ons allemaal. Wellicht kunnen we dan onze premier er van overtuigen dat je alleen van een uitzicht kunt genieten, als je visie hebt. Letterlijk en figuurlijk.
Alle verschenen columns kunt u ook nog eens rustig nalezen. Reeds verschenen zijn:
2019
Aflevering 11
Van het gas af
prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 10
Het statistisch verschil tussen Amsterdam en Den Bosch
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 8/9
Naar een doeltreffende zorgverlofregeling voor ouders van kinderen met kanker
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
Naar een ever closer union? – de saga van de export van werkloosheidsuitkeringen
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
It takes two to tango, but who takes the lead?
prof. mr. F.G. Laagland
Aflevering 4
De verschillende dimensies van het onderscheid tussen werknemers en zzp’ers
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
Deliveroo: terecht bezorgd
mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 2
Agicero
mr. A. Keizer
Aflevering 1
Internationalisering: probleem én oplossing
prof. mr. B. Barentsen
2018
Aflevering 13
Experimenteren of regelen. Vervroeging van rechterlijke bemoeienis met arbeidsrechtelijke vragen
mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 12
VOF-arbeid
prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 11
De prijs van het arbeidsrecht
prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 9/10
Big data op de werkvloer
prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 7/8
Balancerende kloven van de arbeidsmarkt…
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6
De Europese Arbeidsautoriteit: een logische stap in de bestrijding van misstanden bij grensoverschrijdende arbeid?
prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 5
Cin Cin!
Prof. mr. Barend Barentsen
Aflevering 4
Payroll: waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan
Prof. mr. Femke Laagland
Aflevering 3
Over het Regeerakkoord en een olifant
mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 2
Voorwoord (pre-packxit)
M.L. Lennarts, S.S.M. Peters & F.M.J. Verstijlen
Aflevering 1
Too weak @ #metoo
prof. mr. S.F. Sagel
2017
Aflevering 12
Een New Day of Groundhog Day?
Mr. A. Keizer
Aflevering 11
Een sociale pijler ook voor Nederland?
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 10
Bekijk het een van een andere kant
mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Het kat-en-muisspelletje met werknemers op tijdelijke contracten
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
Een Europees evenwicht herijkt?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Herziening van het ontslagrecht? Bezint eer ge begint ...
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 4
De elite, het volk en het sociale recht
Prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 3
Oordelen zonder onderscheid
Mr. K.G.F. van der Kraats
Aflevering 2
One issue
Prof. mr. S.F. Sagel
Aflevering 1
Je maintiendrai
Prof. mr. B. Barentsen
2016
Aflevering 12
(Weg)kijken
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Sociale triple-A status EU? A vision alone will not suffice
Prof. mr. S.S.M Peters
Aflevering 10
“Wir schaffen es”: verantwoord welkom aan wat vreemd en nieuw is
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
De Participatiemaatschappij aan banden
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
De Raad van State, arbeidsrecht en wetgeving
Prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Een luchtballon in de wind
Mr. drs. K.G.F. van der Kraats
Aflevering 4
Langer doorwerken of langer werkloos zijn
Prof. mr. dr. W.L. Roozendaal
Aflevering 3
Aanmodderen in het oog van de storm of navigeren met een sociaal kompas?
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 2
Representativiteit is een illusie
Prof. mr. B. Barentsen
Aflevering 1
Wwz: pas toe en leg uit!
Prof. mr. S.F. Sagel
2015
Aflevering 12
De weg naar de arbeidsmarkt
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Transitievergoeding: niet lappen maar kappen
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
Het arbeidsrecht van de toekomst
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 8/9
Wat gaan we er met ons allen van bakken?
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Preventieve arbo wetgeving
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 5
Franse toestanden
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 4
Schijnzelfstandigen: de sociale partners zijn nu aan zet
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
"Minder, minder, minder"? Over verlaging van beloningen en zo
Prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 2
Doorwerkende AOW'ers: altijd voordelig!
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 1
Broodroof
Prof. mr. B. Barentsen
2014
Aflevering 12
Het muizengaatje verdient de hoofdprijs
Prof. mr. S.F. Sagel
Aflevering 11
Voor de kleintjes mag het arbeidsrecht een paar onsjes minder zijn
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
Participatiesamenleving
Mr.dr. P.H. Burger
Aflevering 8/9
Stop proletarisch winkelen op de Europese arbeidsmarkt
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Een zinnig wetsvoorstel over klokkenluiders
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 5
Ieder voor zijn eigen of een gezamenlijk activerend arbeidsmarktbeleid?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 4
Van participatie en quota, en van het spekken van de kas
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 3
Drucker, Levenbach en het Wetsvoorstel Werk en Zekerheid
Prof. mr. R.A.A. Duk en prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 2
Vraag naar en aanbod van arbeid in de participatiesamenleving
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 1
Wolf
Prof. mr. S.F. Sagel
2013
Aflevering 12
De marathonman
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
'Europees wat moet, nationaal wat kan'
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
It's the implementation of the rule, stupid, not the rule as such
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Weg met het ontslag op staande voet
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 6/7
De polder wast witter?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Homo homini lupus
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 4
Naar een Nota Flexibiliteit en zekerheid 2.0
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
Euphemia
Mr. S.F. Sagel
Aflevering 2
Regeren is vooruit zien ...
Mr. S.F. Sagel
Aflevering 1
Ouder worden komt dagelijks voor
Prof. mr. B. Barentsen
2012
Aflevering 12
Langer werken
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Eerlijk zullen we alles delen - jong en oud op de arbeidsmarkt
Prof.mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 10
'The Times They Are A-Changin'
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Gebruik van sociale media kan ernstige gevolgen hebben voor uw beroepsleven.
Dr. S.S.M. Peters
Aflevering 6/7
Het Kunduz-akkoord en het ontslagrecht
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Driekwart dwingend recht: de werknemer voldoende beschermd?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 4
Het ontslagstelsel volgens Koser Kaya: oude wijn, met een slecht etiket
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 3
Arbeidsparticipatie van vrouwen: 'Moet jij werken?'
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 2
Factor 20 als smeermiddel tegen maatschappelijke (belonings)onrust?
Mr. M. van Eck
Aflevering 1
Kosten van normalisering
Prof. mr. G.J.J.Heerma van Voss
2011
Aflevering 12
Legitimatie, legitimatie, legitimatie. Over werkgevers, gele vakbonden en Kamerleden
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 11
De ene aardbei is de andere nog niet
Dr. mr. P.H. Burger
Aflevering 10
De angst voor anders
Prof. mr. E. Verhulp
Aflevering 8/9
Overheid en arbeidsverhoudingen: we zijn warempel Sinterklaas niet
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Hoe onzeker mogen onze pensioenen zijn?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
De payroll-cao: over dingen die voorbijgaan?
Mr. M. van Eck
Aflevering 4
Wettelijke verankering van de ‘Balkenendenorm’ nabij?
Prof. mr. dr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 3
Het ontslagrecht: een vierjarig bestand?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 2
Europese invloed op het sociaal beleid
Prof. mr. G.J.J. Heerma van Voss
Aflevering 1
Een brug tussen de wal en het schip
Mr. J.M. van Slooten en mr. G. Boot
2010
Aflevering 12
Wie is hier nu echt zelfstandig op de arbeidsmarkt?
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 11
Ontschillen op de arbeidsmarkt
Prof. dr. A.C.J.M. Wilthagen
Aflevering 10
Markt en politiek
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
En juristen kunnen niet rekenen ...?
Prof. mr. E. Verhulp
Aflevering 6/7
Minister Donner en de 'frauderende' zzp'ers
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
Brief aan de minister-president
Mr. M. Van Eck
Aflevering 4
Opzij?! Wettelijke streefcijfers voor vrouwelijke bestuurders en commissarissen
Mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 3
De bestuurder geen werknemer meer?
Prof. mr. G.J.J. Heerma van Voss
Aflevering 2
Welke toekomst heeft de medezeggenschap?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 1
Een rapport over verhouding bestuur, commissarissen en institutionele belegger: waar is de werknemer?
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus