Column

Veel nieuwe wetgeving lost problemen op die al achter ons liggen. Het is ook lastig wetgeving te maken die ver vooruit kijkt; daarmee regeer je als democratische samenleving over je generatie – en wellicht de generatie daarna – heen. Maar soms leveren ervaringen uit het recente verleden voldoende argumenten op om wel degelijk ver naar voren te reguleren. Een goed voorbeeld is de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd. Daarmee werd de AOW-leeftijd vanaf 1 januari 2013 steeds stapsgewijs verhoogd, tot 67 jaar in 2023. Vanaf 2024 wordt de AOW-leeftijd op grond van deze wet gekoppeld aan de levensverwachting. Dit wetsvoorstel was gebaseerd op ervaringscijfers over de toenemende levensverwachting en daarmee de vergrijzing. Hoeveel discussie en vooral weerstand is er niet aan deze fundamentele stelselwijziging voorafgegaan. Uiteindelijk is het wetsvoorstel daarover op een betrekkelijke achternamiddag vrijwel schadevrij – dus compromisloos – door het parlement geloodst.
Of bijvoorbeeld de WWZ toekomstbestendig blijkt, zal de praktijk de komende jaren uitwijzen.
De vice-voorzitter van de Raad van State gaf enige maanden geleden in het jaarverslag van dat college onomwonden aan dat er bij de WWZ sprake is van het implementeren van oude oplossingen voor nieuwe problemen. We zullen het zien.
De ILO is ondertussen zeker met toekomstgerichte regelgeving bezig, op het gebied van preventie van arbeidsongeschiktheid en beroepsziekten.
Meer dan 313 miljoen werkenden doen niet-fatale beroepsziekten- en verwondingen op. Dat staat gelijk aan 860.000 mensen per dag die op het werk ziek of gewond raken. Per dag sterven wereldwijd ook nog eens 6400 mensen door een ongeluk op het werk of een beroepsziekte, per jaar zijn dat 2,3 miljoen werkgerelateerde sterfgevallen. Werk is een van de grootste probleemveroorzakers in de wereldgezondheid.
De met gezondheidsissues op het werk gemoeide kosten belopen mondiaal $ 2,8 triljoen. Dat is 4% van het totaal van alle bruto nationale produkten in de wereld.
Die kosten ontstaan door het behandelen en begeleiden van de arbeidsongeschiktheid zelf, maar ook door werkonderbreking, productieverlies et cetera.
Om die reden heeft de ILO een dag ingesteld, die gericht is op de preventie van arbeidsgerelateerde ziektes en ongelukken op het werk: de World Day for Safety and Health at Work.
In het kader daarvan riep de ILO onlangs op tot het ontwikkelen van een preventiecultuur op het werk. Daarmee bedoelt de ILO niet veel meer dan het door alle stakeholders meewerken aan het verwezenlijken van een veilige en gezonde werkomgeving door een goed systeem van rechten en verplichtingen en het prioriteit geven aan het principe van preventie.
Preventie is daarbij niet zomaar het door hulpmiddelen of faciliteiten voorkomen van incidenten – preventie is het stelselmatig voorkomen van werkgerelateerde gezondheidsproblemen, door maatregelen en ingrepen in en rondom het werk.
In de EU zijn we daar al een flink eind mee op weg door het formuleren van de werkgeversverantwoordelijkheid voor fysieke en psychische veiligheid op het werk. Wat nog steeds ontbreekt is een preventiecultuur, die daadwerkelijk stuurt op gezondheid. Anders gezegd: voorkomen is beter dan genezen, maar gezondheid is de beste basis voor voorkomen.
Het blijkt moeilijk om sociale partners hierin mee te krijgen. Aan de kant van werknemers wijst men op de onwenselijkheid van het ingrijpen in leefstijl, of toch op zijn minst betutteling – en daarmee volgens sociale partners aan werknemerszijde: te zeer een inbreuk op de privésfeer. Aan de kant van de werkgevers is men beducht voor nog meer verplichtingen, verantwoordelijkheden en administratieve lasten.
Het is hier dat telkens opnieuw een impasse ontstaat in de discussie over de rol van de bedrijfsgeneeskundige zorg. Ik zou zelf vinden dat in een toekomst met steeds meer vergrijzing en steeds langer doorwerkende mensen van steeds diversere achtergrond, bedrijfsgeneeskundigen die de sector en het bedrijf goed kennen, bij uitstek een bijdrage kunnen leveren aan het beter functioneren van de arbeidsmarkt – en vooral: het langer gezond laten doorwerken van iedereen.
Werkgevers zouden moeten inzien dat er nauwelijks echt verplichtingen voor hen bijkomen, terwijl de kostenvoordelen voor hen enorm zijn, wanneer werknemers langer en gezonder, en daarmee ook beter kunnen doorwerken. En werknemers zouden zich moeten realiseren dat gezonder leven rondom het werk niet alleen betekent dat zij langer en beter kunnen doorwerken, maar ook dat zij – doordenker – gezonder kunnen leven: dat weegt toch ruimschoots op tegen een mogelijk klein verlies aan privésfeer.
Het is kennelijk het menselijk noodlot dat wij toezien hoe de robot geleidelijk aan steeds meer werk aankan, en ook steeds moeilijker werk van ons overneemt, terwijl we ondertussen niet goed in staat zijn om de kennis die we hebben over het verbeteren en verlengen van onze eigen, menselijke gezondheid te vertalen naar toekomstige arbeidsomstandigheden. Het is juist nu, waar we al kunnen voorzien dat de arbeidsmarkt de komende decennia grote transities gaat doormaken, van groot belang dat wij onze arbeidsomstandighedenwetgeving drastisch herzien – en veel meer toespitsen op preventie, en daarmee: de toekomst.