-
Geschreven door Mr. H.W.M.A. Staal
Zomer 1991, het was warm en het ging er heet aan toe.
SER-overleg op hoog niveau, met leden van het kabinet-Lubbers III (Kok/Ter Veld) op reikafstand. De volgens sommigen (Lubbers zelf incluis) onhoudbare WAO verhitte de gemoederen. Waar overeenstemming tussen Kroonleden, vakbonden en werkgevers - en in ieder geval tussen de eerste twee geledingen - over het aan het werk krijgen van een deel van de ‘arbeidsongeschikten’ nabij leek, spatte de boel uiteen op een benauwde onweersavond. Op instigatie van de economen Wolfson en Zalm kozen de Kroonleden alsnog voor (veel) strengere toegangsregels tot de uitkering. Het lang gekoesterde idee dat de crux in de uitvoering zat, werd prijsgegeven. De ordinaire reden: “We vertrouwen die GMD-artsen niet, die iedereen met een vlekje in de WAO dumpen”.
Een parlementaire enquête over de uitvoering van de sociale zekerheid (Commissie-Buurmeijer), de teloorgang van de GMD en de ontmanteling van het GAK én de publieke arbeidsvoorziening verder, zitten we met de brokken in de vorm van een verwaarloosde uitvoeringsorganisatie. Met zijn advies 1991/15 over ‘Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid’ had de SER geschiedenis kunnen schrijven door luiken te openen en accenten te verleggen. Niet als primaire reflex bij ieder sociaal vraagstuk koersen op regelverandering. In plaats daarvan concentratie op het perfectioneren van de uitvoering van bestaande regels. Als het al zo is dat (sommige) verzekeringsartsen en arbeidsdeskundigen van uitvoeringsinstellingen niet deugen en als de invloed van vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers (soms) tot gemanipuleerde besluiten leidt, doe daar dan wat aan. Ruim twintig jaar verder zijn alle in principe gezonde kinderen in de waan van vele politieke dagen met het badwater weggegooid. Of we het nu hebben over arbeidsvoorziening (trefwoord: Gewestelijk Arbeidsbureau), uitvoering van de sociale verzekering (bedrijfsverenigingen, deels gebundeld in GAK) of arbo-zorg als overheidstaak, de instituties moesten er allemaal aan geloven. Niet eenmaal, maar steeds opnieuw verschoten zij van kleur, inhoud en omvang. Nu eens wat meer marktinvloed en private ‘prikkels’ toegelaten, dan weer wat op de rem gestaan. Maar als gemeenschappelijk kenmerk van operaties die zich in een tijdsbestek van die twintig jaar voordeden: permanente onrust, steeds wisselende regels, slinkende middelen voor een op de persoon gerichte uitvoering, vertrek van gemotiveerd personeel en schrikbarend verlies aan kwaliteit en resultaat. De automatiseringsperikelen bij het UWV - waar men nota bene om kostenredenen overstapt van direct contact met werkzoekenden op een daarvoor totaal ongeschikte haperende website - spreken boekdelen.
Kan het anders? Jazeker, het is nooit te laat om te leren van mislukkingen. Eerstens zouden we ons de les van voorgangers als Asscher-Vonk en Fase kunnen inprenten dat er een onverbrekelijke samenhang is tussen ontslagrecht (of arbeidsrecht i.h.a.), sociale zekerheid en arbeidsvoorziening. Als het communicerende aspect van deze vaten veronachtzaamd wordt, gaat dit ten koste van effectiviteit en efficiëntie en vallen te veel mensen buiten de boot. Tweedens zou bij plannen om aan ontslagrecht en uitkeringsregels te sleutelen, het accent totaal verlegd moeten worden. Afgezien van de noodzaak extra groepen (tot nu toe van bescherming verstoken) onder het systeem te brengen, heeft verandering van inhoudelijke regels vooralsnog geen prioriteit. Daar staat dan wel tegenover dat er optimaal geïnvesteerd wordt in het optuigen van een integrale publieke uitvoeringsorganisatie. Met voldoende middelen/personeel om op alle deelgebieden waar van werk afhankelijke personen mee te maken krijgen, regels tot perfecte uitvoering te brengen. ‘Publiek’ omdat het bij de genoemde deelgebieden om algemeen belang, overheidstaken en sociale grondrechten gaat. Tegengaan van bureaucratisering zal leidraad zijn, ook al zijn procedureregels onvermijdelijk. Het private veld organiseert zich zonder publieke middelen als een dienstverlenende schil om de publieke institutie, van advocaat tot verzuimbegeleider en uitzendbureau. De regelfetisjist zal - in het belang van de uitvoering als centraal instrument - de eis voorgehouden worden: “voor elke nieuwe inhoudelijke regel dienen er minimaal twee afgeschaft te worden”.
Opzet en vormgeving van het uitvoeringinstituut en de decentrale aftakkingen daarvan zouden gestalte kunnen krijgen in een project van pakweg een jaar van samenwerkende universiteiten waarin niet alleen juristen en economen, maar bijvoorbeeld ook bestuurskundigen participeren. Als mijn veronderstelling juist is dat de ‘implementation of the rules’ enige tijd stiefmoederlijk behandeld is, is het nu zaak er serieus en zorgvuldig werk van te maken (‘the devil is in the details’, nietwaar?). Het fonds dat nog steeds het kapitaal van het geliquideerde GAK beheert, zou - naast de overheid en de universiteiten zelf - een wezenlijk deel van de financiering op zich kunnen nemen, want een zinvoller besteding van dat kapitaal valt bijna niet te bedenken. Maar meer dan geld zijn inspiratie en creativiteit nodig om Nederland te behoeden voor een op de arbeidsmarkt zoekgeraakte generatie jongeren en buitenspel staande ouderen en personen met een beperking.
Alle verschenen columns kunt u ook nog eens rustig nalezen. Reeds verschenen zijn:
2018
Aflevering 13
Experimenteren of regelen. Vervroeging van rechterlijke bemoeienis met arbeidsrechtelijke vragen
mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 12
VOF-arbeid
prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 11
De prijs van het arbeidsrecht
prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 9/10
Big data op de werkvloer
prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 7/8
Balancerende kloven van de arbeidsmarkt…
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6
De Europese Arbeidsautoriteit: een logische stap in de bestrijding van misstanden bij grensoverschrijdende arbeid?
prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 5
Cin Cin!
Prof. mr. Barend Barentsen
Aflevering 4
Payroll: waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan
Prof. mr. Femke Laagland
Aflevering 3
Over het Regeerakkoord en een olifant
mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 2
Voorwoord (pre-packxit)
M.L. Lennarts, S.S.M. Peters & F.M.J. Verstijlen
Aflevering 1
Too weak @ #metoo
prof. mr. S.F. Sagel
2017
Aflevering 12
Een New Day of Groundhog Day?
Mr. A. Keizer
Aflevering 11
Een sociale pijler ook voor Nederland?
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 10
Bekijk het een van een andere kant
mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Het kat-en-muisspelletje met werknemers op tijdelijke contracten
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
Een Europees evenwicht herijkt?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Herziening van het ontslagrecht? Bezint eer ge begint ...
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 4
De elite, het volk en het sociale recht
Prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 3
Oordelen zonder onderscheid
Mr. K.G.F. van der Kraats
Aflevering 2
One issue
Prof. mr. S.F. Sagel
Aflevering 1
Je maintiendrai
Prof. mr. B. Barentsen
2016
Aflevering 12
(Weg)kijken
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Sociale triple-A status EU? A vision alone will not suffice
Prof. mr. S.S.M Peters
Aflevering 10
“Wir schaffen es”: verantwoord welkom aan wat vreemd en nieuw is
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
De Participatiemaatschappij aan banden
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
De Raad van State, arbeidsrecht en wetgeving
Prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Een luchtballon in de wind
Mr. drs. K.G.F. van der Kraats
Aflevering 4
Langer doorwerken of langer werkloos zijn
Prof. mr. dr. W.L. Roozendaal
Aflevering 3
Aanmodderen in het oog van de storm of navigeren met een sociaal kompas?
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 2
Representativiteit is een illusie
Prof. mr. B. Barentsen
Aflevering 1
Wwz: pas toe en leg uit!
Prof. mr. S.F. Sagel
2015
Aflevering 12
De weg naar de arbeidsmarkt
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Transitievergoeding: niet lappen maar kappen
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
Het arbeidsrecht van de toekomst
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 8/9
Wat gaan we er met ons allen van bakken?
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Preventieve arbo wetgeving
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 5
Franse toestanden
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 4
Schijnzelfstandigen: de sociale partners zijn nu aan zet
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
"Minder, minder, minder"? Over verlaging van beloningen en zo
Prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 2
Doorwerkende AOW'ers: altijd voordelig!
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 1
Broodroof
Prof. mr. B. Barentsen
2014
Aflevering 12
Het muizengaatje verdient de hoofdprijs
Prof. mr. S.F. Sagel
Aflevering 11
Voor de kleintjes mag het arbeidsrecht een paar onsjes minder zijn
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
Participatiesamenleving
Mr.dr. P.H. Burger
Aflevering 8/9
Stop proletarisch winkelen op de Europese arbeidsmarkt
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Een zinnig wetsvoorstel over klokkenluiders
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 5
Ieder voor zijn eigen of een gezamenlijk activerend arbeidsmarktbeleid?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 4
Van participatie en quota, en van het spekken van de kas
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 3
Drucker, Levenbach en het Wetsvoorstel Werk en Zekerheid
Prof. mr. R.A.A. Duk en prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 2
Vraag naar en aanbod van arbeid in de participatiesamenleving
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 1
Wolf
Prof. mr. S.F. Sagel
2013
Aflevering 12
De marathonman
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
'Europees wat moet, nationaal wat kan'
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
It's the implementation of the rule, stupid, not the rule as such
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Weg met het ontslag op staande voet
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 6/7
De polder wast witter?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Homo homini lupus
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 4
Naar een Nota Flexibiliteit en zekerheid 2.0
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
Euphemia
Mr. S.F. Sagel
Aflevering 2
Regeren is vooruit zien ...
Mr. S.F. Sagel
Aflevering 1
Ouder worden komt dagelijks voor
Prof. mr. B. Barentsen
2012
Aflevering 12
Langer werken
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Eerlijk zullen we alles delen - jong en oud op de arbeidsmarkt
Prof.mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 10
'The Times They Are A-Changin'
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Gebruik van sociale media kan ernstige gevolgen hebben voor uw beroepsleven.
Dr. S.S.M. Peters
Aflevering 6/7
Het Kunduz-akkoord en het ontslagrecht
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Driekwart dwingend recht: de werknemer voldoende beschermd?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 4
Het ontslagstelsel volgens Koser Kaya: oude wijn, met een slecht etiket
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 3
Arbeidsparticipatie van vrouwen: 'Moet jij werken?'
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 2
Factor 20 als smeermiddel tegen maatschappelijke (belonings)onrust?
Mr. M. van Eck
Aflevering 1
Kosten van normalisering
Prof. mr. G.J.J.Heerma van Voss
2011
Aflevering 12
Legitimatie, legitimatie, legitimatie. Over werkgevers, gele vakbonden en Kamerleden
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 11
De ene aardbei is de andere nog niet
Dr. mr. P.H. Burger
Aflevering 10
De angst voor anders
Prof. mr. E. Verhulp
Aflevering 8/9
Overheid en arbeidsverhoudingen: we zijn warempel Sinterklaas niet
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Hoe onzeker mogen onze pensioenen zijn?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
De payroll-cao: over dingen die voorbijgaan?
Mr. M. van Eck
Aflevering 4
Wettelijke verankering van de ‘Balkenendenorm’ nabij?
Prof. mr. dr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 3
Het ontslagrecht: een vierjarig bestand?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 2
Europese invloed op het sociaal beleid
Prof. mr. G.J.J. Heerma van Voss
Aflevering 1
Een brug tussen de wal en het schip
Mr. J.M. van Slooten en mr. G. Boot
2010
Aflevering 12
Wie is hier nu echt zelfstandig op de arbeidsmarkt?
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 11
Ontschillen op de arbeidsmarkt
Prof. dr. A.C.J.M. Wilthagen
Aflevering 10
Markt en politiek
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
En juristen kunnen niet rekenen ...?
Prof. mr. E. Verhulp
Aflevering 6/7
Minister Donner en de 'frauderende' zzp'ers
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
Brief aan de minister-president
Mr. M. Van Eck
Aflevering 4
Opzij?! Wettelijke streefcijfers voor vrouwelijke bestuurders en commissarissen
Mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 3
De bestuurder geen werknemer meer?
Prof. mr. G.J.J. Heerma van Voss
Aflevering 2
Welke toekomst heeft de medezeggenschap?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 1
Een rapport over verhouding bestuur, commissarissen en institutionele belegger: waar is de werknemer?
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus