-
Geschreven door Dr. S.S.M. Peters
Sociale media dringen de arbeidsverhouding binnen en dwingen tot nadenken over wat in de virtuele wereld tot de persoonlijke levenssfeer behoort
Veel werknemers lijken zich weinig bewust van de negatieve consequenties die hun uitlatingen in cyberspace kunnen hebben voor de relatie met hun (ex-)werkgever in the real world. Dit ondanks 'Wees verstandig online' tips van de Europese Commissie in haar eYou Guide (http://ec.europa.eu/information_society/eyouguide/fiches/1-v-a/index_nl.htm) als: "Denk goed na voordat u persoonlijk materiaal met anderen deelt op internet. De verspreiding van dat materiaal kan ernstige gevolgen hebben voor uw privé- en uw beroepsleven." Deze waarschuwing lijkt verdacht veel op de, overigens ook in EU-verband afgesproken, waarschuwingsteksten op pakjes sigaretten. Even noodzakelijk, maar helaas blijkbaar ook even 'effectief'.
Hoewel goed gebruik van sociale media ook kansen kan bieden aan werknemers, bijvoorbeeld bij het zoeken van een nieuwe werkkring, blijkt uit de gepubliceerde jurisprudentie dat werknemers steeds vaker worden afgerekend op hun digitale uitlatingen. Dat afrekenen varieert van het niet worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek (omdat uit iemands digitale profiel een 'feestbeest imago' of psychische problematiek naar voren komt), tot boetes wegens overtreding van concurrentiebedingen en ontslagen op staande voet. Bij de beoordeling van ontslagen speelt vooral de vraag in hoeverre berichten op sociale media tot de privésfeer van de werknemer (recht op privacy ofwel op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer) behoren en/of onder de vrijheid van meningsuiting vallen. Volgens de Kantonrechter Arnhem in de bekende Blokker-zaak (JAR 2012/97), waarin een werknemer zijn leidinggevende en zijn werkgever 'op grove wijze beledigd' had op Facebook, vallen uitlatingen op Facebook niet binnen het privédomein omdat ook anderen dan 'vrienden' daarvan kennis kunnen nemen. De vrijheid van meningsuiting zou daarom niet gelden en de arbeidsovereenkomst werd ontbonden wegens een dringende reden.
Hier spelen twee belangrijke problemen. In de eerste plaats het probleem dat rechters (zie bijvoorbeeld ook LJN BW2006) soms onvoldoende onderscheiden tussen het private en publieke domein, althans (te) snel oordelen dat uitlatingen in sociale media tot het publieke domein behoren. Het ging in casu om uitlatingen gedaan op een afgeschermd Facebookprofiel welke via een collega, die kennelijk tot de 'vriendenkring' van de werknemer behoorde, bij werkgever Blokker terechtkwamen. Niettemin heeft werknemer zich volgens de rechter 'publiekelijk uitgelaten'. Bovendien moest hij rekening houden met de mogelijkheid dat zijn berichten werden 'geretweet'. Inderdaad: de werkgever grovelijk publiekelijk beledigen mag niet, of dat nu op het marktplein of het digitale plein is. De vraag is echter of een afgeschermd Facebookaccount een publieke plaats is. Zijn uitlatingen op een afgeschermd profiel niet eerder privé, vergelijkbaar met gesprekken met vrienden thuis? Bij Facebook bestaat inderdaad de kans dat een bericht verder wordt verspreid, maar hetzelfde kan gebeuren met een smsje of privémailtje aan een vriend dat via via bij de werkgever terechtkomt – en daarvan zal de rechter toch oordelen dat het binnen de persoonlijke levenssfeer en vrijheid van meningsuiting valt. Voorkoming van imagoschade is een beschermenswaardig belang van werkgevers, maar daarmee kunnen zij niet afdwingen dat werknemers zich niet privé, tegenover vrienden en familie, negatief over hun bedrijf (mogen) uitlaten. Mijns inziens valt een besloten profiel (zonder toegang van willekeurige derden), waar iemand op persoonlijke titel opereert en niet als werknemer van bedrijf Y, in beginsel in zijn privédomein. Niettemin is de vergelijking tussen het delen van informatie tussen vrienden face-to-face en op sociale netwerksites lastig, alleen al omdat de traditionele notie van 'vrienden' afwijkt van die in cyberspace, waar de (vrienden)gemeenschap vaak beduidend ruimer is. Daarmee kom ik bij het tweede probleem, namelijk dat de grenzen tussen zakelijk en privé, juist als gevolg van sociale media, vervagen. Sommige netwerksites zijn duidelijk meer zakelijk (LinkedIn) dan andere (vriendennetwerksites zoals Facebook en Hyves), maar de grens vervaagt al als er ook collega's tot de geselecteerde 'vrienden' behoren. Dit maakt het lastig vast te stellen welke uitlatingen op sociale media tot de persoonlijke levenssfeer behoren. Het verbaast daarom niet dat werknemers niet goed weten waar de grens ligt. Bovendien zijn vooral de jongeren onder hen zich niet eens van het probleem bewust en hanteren zij vaak andere normen. Zoals de International Working Group on Data Protection in Telecommunications het verwoordt in haar 'Rome Memorandum' uit 2008: "a new generation of users has arrived: the first generation that has been growing up while the Internet already existed. These 'digital natives' have developed their own ways of using Internet services, and of what they see to be private and what belongs to the public sphere. Furthermore they (...) may be more ready to take privacy risks than the older 'digital immigrants'."
Voor arbeidsverhoudingen betekent het voorgaande dat gedragscodes inzake sociale media, waaruit blijkt wat volgens de werkgever ongeoorloofd is, nodig zijn. In ruimere zin is de conclusie dat het traditionele concept van wat publiek en privaat is, zich moeilijk laat toepassen op het gebruik van sociale media. Door het gebruik van digitale middelen verandert ook de manier waarop mensen – en de samenleving als geheel – denken, aldus het Europees Economisch en Sociaal Comité in zijn Advies over verbetering van de digitale geletterdheid (...) (PbEU 2011, C318/9). Hoogste tijd dus om het concept 'persoonlijke levenssfeer' te herijken.
Alle verschenen columns kunt u ook nog eens rustig nalezen. Reeds verschenen zijn:
2019
Aflevering 11
Van het gas af
prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 10
Het statistisch verschil tussen Amsterdam en Den Bosch
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 8/9
Naar een doeltreffende zorgverlofregeling voor ouders van kinderen met kanker
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
Naar een ever closer union? – de saga van de export van werkloosheidsuitkeringen
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
It takes two to tango, but who takes the lead?
prof. mr. F.G. Laagland
Aflevering 4
De verschillende dimensies van het onderscheid tussen werknemers en zzp’ers
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
Deliveroo: terecht bezorgd
mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 2
Agicero
mr. A. Keizer
Aflevering 1
Internationalisering: probleem én oplossing
prof. mr. B. Barentsen
2018
Aflevering 13
Experimenteren of regelen. Vervroeging van rechterlijke bemoeienis met arbeidsrechtelijke vragen
mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 12
VOF-arbeid
prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 11
De prijs van het arbeidsrecht
prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 9/10
Big data op de werkvloer
prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 7/8
Balancerende kloven van de arbeidsmarkt…
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6
De Europese Arbeidsautoriteit: een logische stap in de bestrijding van misstanden bij grensoverschrijdende arbeid?
prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 5
Cin Cin!
Prof. mr. Barend Barentsen
Aflevering 4
Payroll: waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan
Prof. mr. Femke Laagland
Aflevering 3
Over het Regeerakkoord en een olifant
mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 2
Voorwoord (pre-packxit)
M.L. Lennarts, S.S.M. Peters & F.M.J. Verstijlen
Aflevering 1
Too weak @ #metoo
prof. mr. S.F. Sagel
2017
Aflevering 12
Een New Day of Groundhog Day?
Mr. A. Keizer
Aflevering 11
Een sociale pijler ook voor Nederland?
prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 10
Bekijk het een van een andere kant
mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Het kat-en-muisspelletje met werknemers op tijdelijke contracten
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
Een Europees evenwicht herijkt?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Herziening van het ontslagrecht? Bezint eer ge begint ...
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 4
De elite, het volk en het sociale recht
Prof. mr. W.L. Roozendaal
Aflevering 3
Oordelen zonder onderscheid
Mr. K.G.F. van der Kraats
Aflevering 2
One issue
Prof. mr. S.F. Sagel
Aflevering 1
Je maintiendrai
Prof. mr. B. Barentsen
2016
Aflevering 12
(Weg)kijken
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Sociale triple-A status EU? A vision alone will not suffice
Prof. mr. S.S.M Peters
Aflevering 10
“Wir schaffen es”: verantwoord welkom aan wat vreemd en nieuw is
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
De Participatiemaatschappij aan banden
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 6/7
De Raad van State, arbeidsrecht en wetgeving
Prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Een luchtballon in de wind
Mr. drs. K.G.F. van der Kraats
Aflevering 4
Langer doorwerken of langer werkloos zijn
Prof. mr. dr. W.L. Roozendaal
Aflevering 3
Aanmodderen in het oog van de storm of navigeren met een sociaal kompas?
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 2
Representativiteit is een illusie
Prof. mr. B. Barentsen
Aflevering 1
Wwz: pas toe en leg uit!
Prof. mr. S.F. Sagel
2015
Aflevering 12
De weg naar de arbeidsmarkt
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Transitievergoeding: niet lappen maar kappen
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
Het arbeidsrecht van de toekomst
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 8/9
Wat gaan we er met ons allen van bakken?
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Preventieve arbo wetgeving
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 5
Franse toestanden
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 4
Schijnzelfstandigen: de sociale partners zijn nu aan zet
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
"Minder, minder, minder"? Over verlaging van beloningen en zo
Prof. mr. R.A.A. Duk
Aflevering 2
Doorwerkende AOW'ers: altijd voordelig!
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 1
Broodroof
Prof. mr. B. Barentsen
2014
Aflevering 12
Het muizengaatje verdient de hoofdprijs
Prof. mr. S.F. Sagel
Aflevering 11
Voor de kleintjes mag het arbeidsrecht een paar onsjes minder zijn
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
Participatiesamenleving
Mr.dr. P.H. Burger
Aflevering 8/9
Stop proletarisch winkelen op de Europese arbeidsmarkt
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Een zinnig wetsvoorstel over klokkenluiders
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 5
Ieder voor zijn eigen of een gezamenlijk activerend arbeidsmarktbeleid?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 4
Van participatie en quota, en van het spekken van de kas
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 3
Drucker, Levenbach en het Wetsvoorstel Werk en Zekerheid
Prof. mr. R.A.A. Duk en prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 2
Vraag naar en aanbod van arbeid in de participatiesamenleving
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 1
Wolf
Prof. mr. S.F. Sagel
2013
Aflevering 12
De marathonman
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
'Europees wat moet, nationaal wat kan'
Prof. mr. S.S.M. Peters
Aflevering 10
It's the implementation of the rule, stupid, not the rule as such
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Weg met het ontslag op staande voet
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 6/7
De polder wast witter?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Homo homini lupus
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 4
Naar een Nota Flexibiliteit en zekerheid 2.0
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 3
Euphemia
Mr. S.F. Sagel
Aflevering 2
Regeren is vooruit zien ...
Mr. S.F. Sagel
Aflevering 1
Ouder worden komt dagelijks voor
Prof. mr. B. Barentsen
2012
Aflevering 12
Langer werken
Mr. dr. P.H. Burger
Aflevering 11
Eerlijk zullen we alles delen - jong en oud op de arbeidsmarkt
Prof.mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 10
'The Times They Are A-Changin'
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
Gebruik van sociale media kan ernstige gevolgen hebben voor uw beroepsleven.
Dr. S.S.M. Peters
Aflevering 6/7
Het Kunduz-akkoord en het ontslagrecht
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 5
Driekwart dwingend recht: de werknemer voldoende beschermd?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 4
Het ontslagstelsel volgens Koser Kaya: oude wijn, met een slecht etiket
Mr. drs. P.Th. Sick
Aflevering 3
Arbeidsparticipatie van vrouwen: 'Moet jij werken?'
Prof. mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 2
Factor 20 als smeermiddel tegen maatschappelijke (belonings)onrust?
Mr. M. van Eck
Aflevering 1
Kosten van normalisering
Prof. mr. G.J.J.Heerma van Voss
2011
Aflevering 12
Legitimatie, legitimatie, legitimatie. Over werkgevers, gele vakbonden en Kamerleden
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 11
De ene aardbei is de andere nog niet
Dr. mr. P.H. Burger
Aflevering 10
De angst voor anders
Prof. mr. E. Verhulp
Aflevering 8/9
Overheid en arbeidsverhoudingen: we zijn warempel Sinterklaas niet
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 6/7
Hoe onzeker mogen onze pensioenen zijn?
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
De payroll-cao: over dingen die voorbijgaan?
Mr. M. van Eck
Aflevering 4
Wettelijke verankering van de ‘Balkenendenorm’ nabij?
Prof. mr. dr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 3
Het ontslagrecht: een vierjarig bestand?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 2
Europese invloed op het sociaal beleid
Prof. mr. G.J.J. Heerma van Voss
Aflevering 1
Een brug tussen de wal en het schip
Mr. J.M. van Slooten en mr. G. Boot
2010
Aflevering 12
Wie is hier nu echt zelfstandig op de arbeidsmarkt?
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus
Aflevering 11
Ontschillen op de arbeidsmarkt
Prof. dr. A.C.J.M. Wilthagen
Aflevering 10
Markt en politiek
Mr. H.W.M.A. Staal
Aflevering 8/9
En juristen kunnen niet rekenen ...?
Prof. mr. E. Verhulp
Aflevering 6/7
Minister Donner en de 'frauderende' zzp'ers
Prof. mr. F.J.L. Pennings
Aflevering 5
Brief aan de minister-president
Mr. M. Van Eck
Aflevering 4
Opzij?! Wettelijke streefcijfers voor vrouwelijke bestuurders en commissarissen
Mr. M.S. Houwerzijl
Aflevering 3
De bestuurder geen werknemer meer?
Prof. mr. G.J.J. Heerma van Voss
Aflevering 2
Welke toekomst heeft de medezeggenschap?
Mr. R.A.A. Duk
Aflevering 1
Een rapport over verhouding bestuur, commissarissen en institutionele belegger: waar is de werknemer?
Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus